Tên di sản : Đền thờ Cao Bá Điển

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 2370 /QĐ-BVHTTDL

Giới thiệu

Hiện tại đền thờ Cao Bá Điển nằm trong một không gian có một mặt bằng tổng thể bao gồm các hạng mục:

Nghinh môn: là một công trình mới được xây dựng có kích thước chiều dài 3,2m, dày 0,70m, cao 4,2m; được mở ba cửa ra vào, cửa giữa rộng 2,3m, cao 4,2m, hai cửa bên có kích thước bằng nhau rộng 0,90m, cao 3m. Trên mái của 2 cửa nhỏ được lợp ngói mũi và được tạo dáng cong ở 2 góc mái, đỉnh mái trang trí đường truyện. Ở cửa lớn trên mái cũng được lợp ngói mũi nhưng tạo sáng cong ở bốn góc mái; trang trí mỗi góc mái là kìm góc, còn ở trên đỉnh mái là hình lưỡng long chầu nguyệt. Ở phía ngoài, trên bề mặt của các trụ cổng được viết những câu đối chữ Hán màu vàng trên nền màu nâu đỏ.

Mặc dù nghinh môn đền thờ Cao Bá Điển mới được xây dựng, nhưng từ kiểu dáng kiến trúc cho đến hình thức trang trí các linh vật trên các đầu đao được kế thừa những kiểu dáng kiến trúc truyền thống Việt Nam; độ cao của Nghinh Môn cũng như kiểu dáng của nó cho thấy sự hài hòa trong tổng thể của toàn bộ công trình.

Bức bình phong: Có chiều rộng 3,2m, cao 1,9m, được tạo tác theo hình cuốn thư, hai bên có bút và kiếm , tượng trưng cho truyền thống cử nghiệp và võ  nghiệp của dòng họ. Trên bề mặt của bình phong được trang trí các cây cỏ thuộc loài tứ quý như mai hoa, biểu trưng cho sự thanh cao chỉ mùa xuân, hoa cúc biểu trưng của sự thanh thản chỉ mùa thu; cây trúc biểu trưng của sự ngay thẳng chỉ mùa đông và bậc quân tử; câu tùng biểu trưng của sự bền vững, chỉ bậc trượng phu. Đó là nét đẹp trong tinh thần Đông phương, thắm đượm đạo đức truyền thống.

Sân đền: chiều dài 10m, rộng 5m, lát gạch bát màu đỏ.

Đền thờ: được trùng tu, tôn tạo vào năm 1990 trên cơ sở kiểu dáng kiến trúc cũ hình chữ nhật, có chiều dài 8m, lòng nhà rộng 4,25m và hiên rộng 2,1m.

Về kết cấu kiến trúc: ở phía trong nhà được cấu trúc 3 gian với 4 vì kèo gỗ. Hệ thống vì kèo này được làm theo một quy luật đăng đối: hai vì kèo giữa giống nhau về kiểu liên kết, còn hai vì kèo hồi lại giống nhau theo một kiểu liên kết khác.

Đền thờ Cao Bá Điển tuy được trùng tu, tôn tạo lại, vì thế các yếu tố gốc không còn nhiều, nhưng cũng rất trang nghiêm.

Về nội thất: Trang trí giữa một án thờ chính bằng gỗ chạm trổ, sơn son thếp vàng, đặc biệt là ngai thờ và bài vị của Cao Bá Điển là những đồ thờ biệt có giá trị, nhưng do lâu ngày, bài vị đã bị mờ. Tộc phả ghi chép về tổ tiên họ Cao và Cao Bá Điển được cất trong hòm khá kĩ và được đặt trên án thờ.

Đền thờ Cao Bá Điển đã được trùng tu, tôn tạo lại nhưng vẫn giữ được dáng vẻ của một loại hình kiến trúc truyền thống của người Việt ở đồng bằng sông Mã; các giá trị về kiến trúc, điêu khắc, mĩ thuật còn khiêm tốn, nhưng đấy lại là nơi thờ tự một nhân vật lịch sử lớn mà cuộc đời và sự nghiệp của ông được sáng rõ trên cả hai phương diện: cử nghiệp và vũ công với đóng góp quan trọng vào phong trào chống Pháp hiển hách của dân tộc ta hồi cuối thế kỉ XIX – phong trào Cần vương chống Pháp, vì thế đền thờ Cao Bá Điển có giá trị là một di tích lưu niệm danh nhân trên quê hương ông.